Freude, schöner Götterfunken, Tochter aus Elysium!
Wir betreten feuertrunken, Himmlische, Dein Heiligtum.
Deine Zauber binden wieder, Was die Mode streng geteilt,
Alle Menschen werden Brüder, Wo Dein sanfter Flügel weilt.
Vreugde, jij prachtige, goddelijke vonk, jij hemelse dochter.
Dronken van vurig verlangen, betreden wij jouw heiligdom!
Jouw magie herenigt wat door mensen werd gescheiden;
Iedereen verbroedert onder jouw zachte vleugels.
Voor niet ingewijden; dit is het eerste couplet uit het slotkoor van de ‘negende van Beethoven’. Iedereen heeft het wel eens in een of andere vorm gehoord en de meesten kennen het als het Europese Volkslied. In feite is het een oproep aan de mens om te gaan luisteren en leven naar de vreugde die zich in ieder van ons als goddelijke vonk manifesteert, met als hoop dat alle mensen zich dan verbroederen: ‘Alle Menschen werden Brüder’. Om het begrijpelijk te maken heb ik het met de nodige dichterlijke vrijheid voor je vertaald.
Ik kwam op het idee voor deze nieuwsbrief toen ik vorige week de documentaire ‘De 9e van Beethoven’ op Netflix keek. Je krijgt een bont palet van mensen te zien, amateurs en professionals van over de hele wereld, die heel hun ziel en zaligheid leggen in het spelen en zingen van dit werk. Iedereen wil er bij zijn, en zo wilde Beethoven dat. Niet dat ik dat weet maar dat denk ik wel. Want hoewel de orkestmuziek behoorlijk virtuoos is, is de melodie dat niet. Vijf noten maar, de eerste vijf van een toonladder. Qua noten en vorm wedijvert het in simpelheid met Kortjakje. En eenvoud is noodzaak, daar houdt onze ziel van. Daar houden wij bij Zielsveel Zingen van, zodat ieder op zijn eigen wijze kan meedoen.
Het moet ook helemaal worden volbracht, ad fundum, tot op de bodem. Ingehouden vreugde is Beethoven te slap. In zeven stappen brengt hij dit simpele liedje tot grote hoogte. Telkens als je denkt ‘zo is het wel genoeg’, doet hij er een schepje bovenop tot de ultieme jubelstemming wordt bereikt.
En als belangrijkste: het moet gezongen. Het keizerschap in de derde symphonie, het noodlot in de vijfde, de natuur in de zesde, en de apotheose van de dans in de zevende… Het kon allemaal met instrumenten uitgebeeld. Beethoven kon acht symfonieën en drie delen van de negende zonder. Maar het grootste en laatste, de Vreugde, moest worden bezongen omdat met vreugdevolle zang de ultieme verbinding kan worden bereikt. Alle Menschen werden Brüder.
En het mooie is: zingen is geen kunst. Je kunt het er weliswaar van maken maar het ís het niet. Iedereen kan het. Een instrument spelen vergt een behoorlijke leercurve. Maar met een blaadje tekst in je hand kom je een heel eind. Probeer het maar eens.
Ik nodig je van harte uit om, bij wijze van nieuwjaarswens aan jezelf, 18 minuten uit te trekken, om op een installatie met goed geluid of een koptelefoon, de onderstaande link te beluisteren, helemaal! Ad Fundum. Zoek een moment dat je niet afgeleid wordt, dat het best wel hard mag, en zorg dat je de tekst van Ode an die Freude bij de hand hebt. Luister en zing als je kan het slotkoor luidkeels mee. Ben daarna 2 minuten stil… en ontvang mijn wens voor een vreugdevol nieuwjaar.